Nie ulega wątpliwości, że pandemia koronawirusa SARS-Cov-2 będzie miała negatywny wpływ na działalność wielu podmiotów. Wpływ ten, trudny obecnie do oszacowania, stawia spółki w sytuacji niepewności, a nawet może zagrażać kontynuacji ich działalności.
Duża grupa jednostek w Polsce nie sporządziła jeszcze sprawozdań finansowych za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2019 roku.
Pojawia się zatem pytanie: w jaki sposób niepewność związana z rozprzestrzenianiem się koronawirusa wpływa na roczne sprawozdania finansowe sporządzane za 2019 rok. Kwestię tę należy rozpatrywać w kontekście zdarzeń po dacie bilansu oraz oceny zdolności do kontynuacji działalności.
Zdarzenia po dacie bilansu
Zgodnie z KSR nr 7 zdarzeniami po dacie bilansu są korzystne i niekorzystne zdarzenia, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, na który sporządzono sprawozdanie finansowe za dany rok obrotowy, istotnie wpływające na dane wykazane w tym sprawozdaniu, o których jednostka dowiedziała się przed dniem zatwierdzenia sprawozdania finansowego. Zdarzenia te dzielą się na:
- dostarczające dowodów na istnienie określonego stanu na dzień bilansowy – skutki tych zdarzeń należy ująć w księgach rachunkowych oraz sprawozdaniu finansowym roku obrotowego, kończącego się tym dniem bilansowym,
- wskazujące na stan zaistniały po dniu bilansowym – o ile zdarzenia te są istotne należy ujawnić je w informacji dodatkowej podając rodzaj zdarzenia oraz szacunkową kwotę jego skutków finansowych lub stwierdzenie, że szacunek taki jest praktycznie niewykonalny.
Należy oczekiwać, że wpływ pandemii koronawirusa nie spowoduje konieczności korekty wartości wykazywanych w sprawozdaniu finansowym sporządzonym na dzień 31 grudnia 2019 roku z uwagi na to, że na dzień bilansowy zagrożenie wynikające z rozprzestrzeniania się koronawirusa praktycznie nie było rozpoznane. Rozwój oraz tempo rozprzestrzeniania się wirusa ujawniły się dopiero w 2020 roku, a zatem stan istniejący na dzień bilansowy nie wskazuje na konieczność uwzględnienia jego wpływu w księgach rachunkowych 2019 roku. Natomiast wydaje się, że skutki rozprzestrzeniania się koronowirusa mają na tyle istotny wpływ na sytuację gospodarczą większości podmiotów, że należy je uwzględnić w informacji dodatkowej, w nocie dotyczącej zdarzeń po dacie bilansu. Z uwagi na fakt, że sytuacja związana z rozszerzaniem się pandemii koronawirusa ulega ciągłej zmianie i trudno jest przewidzieć jej ostateczny wpływ na światową oraz polską gospodarkę, a co za tym idzie na przyszłą działalność poszczególnych jednostek, ujawnienia powinny mieć charakter opisowy.
Kontynuacja działalności
Większość sprawozdań finansowych sporządzanych jest w oparciu o założenie kontynuacji działalności w niezmienionym istotnie zakresie. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o rachunkowości ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie dostępne dane na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.
Obecnie, sporządzając sprawozdanie finansowe za 2019 rok, kierownik jednostki przy ocenie zdolności do kontynuacji działalności powinien uwzględnić wpływ pandemii koronawirusa na sytuację jednostki. Przy dokonywaniu tej oceny należy wziąć pod uwagę szereg czynników, mi.in. zagrożenie istotnego zmniejszenia przychodów jednostki przy konieczności ponoszenia kosztów stałych, co może spowodować ryzyko utraty płynności wiążące się z brakiem możliwości obsługi długów, spadek wartości rynkowej posiadanych inwestycji, utratę wartości posiadanych aktywów niefinansowych, znaczące zmiany kursów walut, zmiany cen surowców, możliwe zakłócenia w dostawie towarów i materiałów (w szczególności pochodzących z Chin), zamknięcie rynków zbytu, udzielenie przez spółkę wysokich poręczeń lub gwarancji, pogorszenie dostępności finansowania, zatory płatnicze i wiele innych wynikających ze specyfiki branży i podmiotu.
Pogorszenie wyników działalności operacyjnej oraz sytuacji finansowej po dniu bilansowym może wskazywać na konieczność rozważenia czy przyjęte założenie kontynuacji działalności jest nadal zasadne.
W przypadku gdy według kierownika jednostki założenie kontynuowania działalności jest zasadne, ale istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania działalności, we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego należy ujawnić ten fakt oraz opisać te okoliczności. Dodatkowo, w dodatkowych informacjach i objaśnieniach należy opisać podejmowane lub planowane przez jednostkę działania mające na celu eliminację tych zagrożeń.
W przypadku gdy założenie kontynuacji działalności przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości nie jest zasadne, zastosowanie ma art. 29 ustawy o rachunkowości wymagający dokonania wyceny aktywów jednostki po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości oraz utworzenia rezerwy na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności.
Należy również pamiętać, że sprawozdanie z działalności jednostki powinno zawierać odpowiednie ujawnienia odnoszące się do obecnej sytuacji, bowiem zgodnie z art. 49 ustawy o rachunkowości sprawozdanie z działalności jednostki obejmuje m.in. wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń oraz informacje o zdarzeniach istotnie wpływających na działalność jednostki, jakie nastąpiły w roku obrotowym, a także po jego zakończeniu, do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego, jak również informacje o przewidywanym rozwoju jednostki i jej aktualnej i przewidywanej sytuacji finansowej.
Przed kierownikami jednostek stoi zatem teraz niełatwe zadanie związane nie tylko z ochroną swoich pracowników oraz spółek przed koronawirusem, ale również z oceną wpływu rozprzestrzeniającej się choroby w celu przeprowadzenia oceny zdolności jednostki do kontynuowania działalności oraz dokonania odpowiednich ujawnień w sprawozdaniu finansowym oraz sprawozdaniu z działalności jednostki.