Kadrowo-płacowe aktualizacje prawne: I kwartał 2022

Poniżej przedstawiamy ostatnie zmiany w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych: 

Prawo pracy

1. Sankcje z tytułu nielegalnego zatrudniania - skutki dla pracodawcy

Od 2022 roku wyłącznie pracodawca będzie ponosił konsekwencje nielegalnego zatrudnienia lub nieujawniania całości bądź części wynagrodzeń swoich pracowników. Pracownicy są zwolnieni z jakichkolwiek sankcji z tego tytułu. Główną zasadą jest zwolnienie z podatku przychodów pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia, a także przychodów pracownika w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.

2. Ochrona osób zgłaszających naruszenia prawa (sygnaliści)

Do 17 grudnia 2021 r. Polska jest zobowiązana do wdrożenia przepisów dotyczących ochrony sygnalistów, czyli osób zgłaszających lub ujawniających publicznie informacje o naruszeniu prawa, uzyskanych w kontekście związanym z pracą. W stosunku do osoby dokonującej zgłoszenia naruszenia prawa przedsiębiorca nie będzie mógł stosować działań odwetowych. Ustawa nakłada na niektóre podmioty zatrudniające pracowników obowiązek posiadania wewnętrznej procedury przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń. Ustawa jest skierowana do wszystkich polskich pracodawców zatrudniających powyżej 249 pracowników, a po okresie przejściowym, czyli od 17 grudnia 2023 r., także do tych zatrudniających więcej niż 50 osób.

3. Dalsze ograniczenie handlu w niedziele i święta

Od 1 lutego 2022 r. możliwość korzystania z wyjątku, tj. pracy w niedziele i święta, zostaje ograniczona jedynie do placówek mających status placówki pocztowej, o ile świadczenie usług pocztowych stanowi ich przeważającą działalność.

4. Minimalne wynagrodzenie za pracę dla pracowników i zleceniobiorców

Od 1 stycznia 2022 r. minimalne wynagrodzenie za pracę dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 3 010 zł, a stawka godzinowa przysługująca tym osobom nie będzie mogła być niższa niż 19,70 zł brutto za godzinę pracy.

5. PESEL identyfikatorem podatkowym cudzoziemców

W celu przypomnienia informujemy, że od 1 maja 2021 r. identyfikatorem podatkowym cudzoziemców nieprowadzących działalności gospodarczej jest numer PESEL. Osoby, którym przed tym dniem został nadany NIP, miały miesiąc na uzyskanie numeru PESEL.

Ubezpieczenia społeczne

1. Zasiłki chorobowe i zasiłki z tytułu macierzyństwa

Od nowego roku zmiany obejmują:

a) zasady zliczania okresów niezdolności do pracy do jednego okresu zasiłkowego. Do tego samego okresu zasiłkowego 182 dni wlicza się wszystkie nieprzerwane okresy niezdolności do pracy, nawet jeżeli są spowodowane różnymi przyczynami lub przerwa była krótsza niż 60 dni. Wyjątek stanowi przerwa wynoszącą do 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpi w trakcie ciąży,

b) zasady ponownego ustalania podstawy wymiaru zasiłków, tj. od 2022 roku podstawy wymiaru zasiłku nie będą obliczane na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków (bez względu na ich rodzaj) nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 1 miesiąc kalendarzowy,

c) skrócenie długości okresu zasiłkowego do 91 dni dla osób przebywających na zwolnieniu lekarskim, po wygaśnięciu tytułu do ubezpieczeń,

d) zwiększenie wysokości zasiłku chorobowego za okres pobytu w szpitalu z 70% podstawy na 80 % podstawy,

e) utratę prawa do zasiłku przez osoby pobierające świadczenia emerytalno-rentowe,

f) prawo do zasiłku macierzyńskiego w przypadku śmierci pracodawcy - tj. kobiety, które urodzą dziecko po ustaniu ubezpieczenia, a ubezpieczenie to ustanie z powodu śmierci pracodawcy, od 1 stycznia 2022 roku uzyskują prawo do zasiłku macierzyńskiego,

g) dokonywanie potrąceń z zasiłków polegające na tym, że z ww. zasiłków nie należy dokonywać potrąceń należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,

h) pozyskiwanie informacji przez ZUS w celu ustalenia prawa i wypłaty świadczeń chorobowych, tj. od 1 stycznia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może monitorować aktywność osoby przebywającej na zwolnieniu lekarskim w celu ustalenia prawa do zasiłku i jego wypłaty oraz pozyskiwać dane i informacje w zakresie niezbędnym do ustalenia tych praw.

 2. Terminy rozliczania się płatników składek z ZUS

Od stycznia 2022 r. obowiązują następujące terminy do przekazywania dokumentów rozliczeniowych
i opłacania składek ubezpieczeniowych do ZUS:

Do 5. dnia następnego miesiąca – dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,

Do 15. dnia następnego miesiąca – dla płatników składek posiadających osobowość prawną,

Do 20. dnia następnego miesiąca – dla wszystkich pozostałych płatników składek (np. opłacających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia, przedsiębiorców i innych podmiotów nieposiadających osobowości prawnej, zatrudniających innych ubezpieczonych, w tym spółek osobowych: jawnej, komandytowej, partnerskiej i komandytowo-akcyjnej).

3. Zmiany w dokumentach rozliczeniowych oraz wprowadzenie granicznego terminu na dokonywanie korekt dokumentacji rozliczeniowej ZUS

Od stycznia 2022 r. uchylony zostaje raport ZUS RZA, a rozliczenie składki zdrowotnej osób, które podlegają wyłącznie temu ubezpieczeniu nastąpi w raporcie ZUS RCA. Dotyczy to także korekty raportów ZUS RZA za okres 1999-2021.

Płatnik składek nie będzie mógł złożyć już deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego po upływie 5 lat od dnia, w którym minął termin opłacenia składek rozliczonych w tej deklaracji i w tym raporcie (z uwzględnieniem okresu przejściowego, który trwa do 1 stycznia 2024 r.).

4. Objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym osób powołanych do pełnienia funkcji na podstawie aktu powołania

Od 1 stycznia 2022 r. osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie, obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obowiązek ten będzie istniał od dnia powołania do dnia jego wygaśnięcia.

5. Zasady ustalania składki zdrowotnej przedsiębiorców

Na wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne osoby prowadzącej działalność pozarolniczą będzie miała wpływ forma opodatkowania oraz wysokość dochodów lub przychodów osiąganych przez przedsiębiorcę. Informację o ich wysokości przedsiębiorca będzie wykazywał w dokumentacji rozliczeniowej ZUS.

6. Elektronizacja zawiadomień o wysokości obowiązującej płatnika stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe oraz zaświadczeń A-1

Od 1 kwietnia 2022 r. zawiadomienia o wysokości obowiązującej płatnika stopy procentowej składki na ubezpieczanie wypadkowe będą mieć wyłącznie postać elektroniczną i będą doręczane tylko przez ZUS PUE. Składanie wniosków o poświadczenie na formularzu A-1 właściwego ustawodawstwa będzie odbywało się również tylko w formie elektronicznej. Tradycyjne (papierowe) wnioski mają być dopuszczalne wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

7. Obowiązek utworzenia profilu informacyjnego na PUE ZUS przez wszystkich płatników składek

Od 1 stycznia 2023 r. wszyscy płatnicy składek zostaną zobligowani do posiadania profilu informacyjnego w systemie teleinformatycznym PUE ZUS.

8. Prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego pomimo spóźnienia w opłacaniu składek

Ubezpieczeni, którzy opłacają dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, od 1 stycznia 2022 r. nie będą pozbawieni prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego z tytułu nieterminowego opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne, w tym chorobowe.